De CIPRA en de Alpine Convention
Voor de langeafstandswandeling Via Alpina is de International Commission for the Protection of the Alps (CIPRA) een belangrijke instantie geweest. Deze commissie die op 5 mei 1952 werd ingesteld riep op tot het opstellen van een door alle Alpenlanden gesteund verdrag om de Alpen te beschermen. De gedachte om deze Commissie op te richten ontstond in de non-gouvernementele organisatie IUCN (dat staat voor International Union for Conservation of Nature, een internationale unie voor natuurbescherming). Dit internationale samenwerkingsverband werd in 1948 opgericht en houdt zich bezig met natuurbehoud en het duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen. Directe aanleiding om de CIPRA in te stellen was een toen al omstreden bouwproject in een kwetsbaar alpien gebied. In de jaren 1950–1990 heeft de CIPRA een grote ontwikkeling doorgemaakt, mede door het instellen van nationale kantoren en een hoofdkantoor in Liechtenstein, waardoor de besliskracht groter werd.
Een speerpunt van de CIPRA was ook het streven naar een verdrag ter bescherming van het Alpengebied. Na een lange en intensieve lobby door de CIPRA werd in 1988 tijdens de plenaire zitting van het Europese Parlement unaniem een voorstel aangenomen om een Verdrag voor de bescherming van het Alpengebied op te stellen. Tijdens de eerste Alpenconferentie, die in oktober 1989 werd gehouden, hebben de Ministers van Leefmilieu een resolutie van 89 punten aangenomen waarin het daadwerkelijke commitment werd vastgelegd om een internationaal verdrag op te stellen dat bindend was voor de acht Alpenlanden en de Europese Economische Gemeenschap (EEG, zoals de voorloper van de EU toen heette). Dit verdrag, de Alpine Convention, werd voltooid en ondertekend in het Oostenrijkse Salzburg op 7 november 1991 door Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië, Liechtenstein, Zwitserland en de EEG. In 1993 trad Slovenië als achtste verdragspartij toe tot het verdrag en een jaar later, in 1994, sloot Monaco zich aan als negende partij na het ondertekenen van een apart Protocol. De Alpine Convention is in 1995 in werking getreden. De tekst in het Duits, Frans, Italiaans en Sloveens is gelijkelijk bindend – de tekst in het Engels (hier te vinden) is alleen bedoeld als hulpmiddel.
Het belangrijkste besluitvormende orgaan van de Alpenconventie is de conferentie van de verdragspartijen, de Alpine Conference die elke twee jaren gehouden wordt. De Verenigde Naties en haar speciale agentschappen, de Raad van Europa en alle Europese landen mogen de bijeenkomsten bijwonen als Toehoorder. Dit geldt ook voor grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden in de Alpenlanden en voor Ngo’s van wie het werkterrein aansluit bij dat van de Alpine Convention. Het uitvoerend orgaan van de Alpenconferentie is het Permanente Comité dat tweemaal per jaar bijeenkomt. Het bestaat uit afgevaardigden van de Alpenlanden. De taak van dit comité is om erop toe te zien dat de grondgedachten, de principes en de doelen van de Conventie worden bewaakt en in praktijk gebracht. Voor dit Permanente Comité zijn uitgebreide Rules of Procedure opgesteld. In 2002 heeft de Alpine Conference het Permanente Secretariaat van de Alpine Convention in het leven geroepen om administratieve en technische ondersteuning te bieden voor o.a. de uitvoering van de Conventie en haar Protocollen, voor de PR en voor de digitale kennisbron “SOIA” (System for the Observation and Information on the Alps). In 2003 werd het hoofdkantoor gevestigd in Innsbruck (Oostenrijk) en een bijkantoor in Bozen/Bolzano (Italië).
Verdere specifieke commitments zijn in de jaren 1994–2000 vastgelegd in acht thematische Protocollen, die in 2002 van kracht zijn geworden:
Ruimtelijke Ordening en Duurzame Ontwikkeling (1994)
Berglandbouw (1994)
Natuurbescherming en instandhouding van het landschap (1994)
Bergbossen (1996)
Toerisme (1998)
Energie (1998)
Bodembescherming (1998)
Vervoer (2000)
Daarnaast zijn er in de loop van de jaren ook nog enkele Declarations tot stand gekomen, zoals de Declaratie van Innsbruck (2019) voor klimaat-neutrale en klimaatbestendige Alpen in 2050. Ook liggen deze Protocollen en Declaraties op één lijn met de 17 Duurzameontwikkelingsdoelstellingen (Engels: Sustainable Development Goals, SDG) van de Verenigde Naties. In een document wordt dit schematisch weergeven.
Op de website van de CIPRA staat een duidelijk organogram van haar organisatie: CIPRA International is het centrum, met daaromheen de acht nationale afdelingen (Monaco valt onder Frankrijk en de Autonome Provincie Südtirol en het land Italië hebben elk een eigen kantoor). Rond de nationale afdelingen zijn organisaties gerangschikt die daarbij zijn aangesloten. Dan zijn er nog de “netwerken” en de initiatieven, waarvan de Alpine Convention en de Via Alpina er twee zijn. Op de tekening zijn niet alle netwerken aangegeven. De CIPRA zegt als slot dat “one of the main actors are however all the inhabitants of mountain areas“!
Ontstaansgeschiedenis van de langeafstandswandeling Via Alpina
Ook bij de totstandkoming en voortzetting van de Via Alpina heeft de CIPRA een grote rol gespeeld. Op de website van de eerste versie van de Via Alpina is het ontstaan van deze langeafstandswandeling beschreven.
1991: er is een politiek wil
Op 7 november 1991 wordt in Salzburg de Alpenconventie ondertekend. Deze internationale overeenkomst werd door de acht Alpenlanden – Duitsland, Oostenrijk, Italië, Frankrijk, Zwitserland, Slovenië, Liechtenstein en Monaco – en de Europese Unie geratificeerd en drukt de gemeenschappelijke wil uit om de duurzame ontwikkeling van de gehele Alpenboog veilig te stellen.
1999: er ontstaat een project met toekomstvisie
Op initiatief van de Franse vereniging Grande Traversée des Alpes wordt het project voor een langeafstandswandeling door de Alpen gestart, die tegelijkertijd een symbolische verbinding tussen de acht staten die de Alpenconventie hebben ondertekend, maar ook een uiting van de cultuur in de Alpenboog en een bevordering van duurzaam toerisme is.
2000: één naam, één merk
In de hoofdstad van de Regio Rhône-Alpes, in Lyon-Charbonnières, wordt het Internationale Stuurcomité gevormd uit vertegenwoordigers van de verschillende staten, regio’s en verenigingen. Het project krijgt de naam Via Alpina. Zijn lancering is gepland voor de zomer 2002 naar aanleiding van het Internationale Jaar van de Bergen. De keuze voor de naam valt op “Via Alpina“, Latijn voor “Alpenweg”: het zijn de Romeinen geweest die het gehele Alpengebied hebben beheerst.
2001–2004: de Via Alpina ontstaat
In het kader van het Europese programma Interreg Alpengebied worden etappes van de Routes geïdentificeerd, gemarkeerd, beschreven en met de eerste meertalige promotietools uitgerust. Studies en pilotprojecten ter verbetering van de kwaliteit en de duurzaamheid van het toeristische aanbod worden doorgevoerd. In het jaar 2002 wordt de Via Alpina officieel geopend en door de Ministers van Leefmilieu van de acht Alpenlanden als bijdrage aan de implementatie van de Alpine Convention erkend.
2005–2007: een “Koninklijke weg” van ontdekkingen
Dankzij de nieuwe financieringen van de Interreg Alpengebied gaat de tweede ontwikkelingsfase van start. Gezamenlijk met vele lokale spelers worden pilotprojecten in gang gezet om de bezoekers en de wandelaars langs de Routes kennis te laten maken met het ecologische en culturele erfgoed van de Alpenboog en het toeristische aanbod op te waarderen.
2008–2013: verantwoord toerisme
De acht partnerstaten concentreren zich op de instandhouding van de Routes en de nieuw vormgegeven website. De ervaringen van de Via Alpinisten Community worden in het project meegenomen en (dankzij de ondersteuning van het Permanente Secretariaat van de Alpenconventie en van het Secretariaat van de Via Alpina in het Vorstendom Monaco) worden reisbeurzen verstrekt aan negen individuele projecten. De Via Alpina heeft nu haar plaats als één van de beroemdste langeafstandswandelingen ter wereld gevonden – in 2010 wordt zij door het Amerikaanse tijdschrift “Backpacker” vanwege de unieke combinatie van natuur, cultuur en infrastructuur als World’s Best Hike uitgeroepen.
Sinds 2014: … een nieuwe dimensie
Op verzoek van alle partijen neemt de Internationale Commissie tot Bescherming van de Alpen (CIPRA) het internationale secretariaat van de Via Alpina over. Op grond van haar meer dan 60-jarige ervaring met de bescherming van de Alpen, het grote netwerk in politiek, samenleving en economie en de veeltaligheid vult het overkoepelende orgaan de competenties van de bestaande partners optimaal aan, met als doel om gemeenschappelijk het toeristische aanbod verder te verzorgen en bovendien met de thema’s van duurzame ontwikkeling te verrijken. In de toekomst zullen op deze manier spannende ideeën en projecten links en rechts van de Via Alpina gedijen.
De Via Alpina 2024
In het najaar van 2023 is onder auspiciën van de CIPRA de nieuwe Via Alpina 2024 gelanceerd – de vernieuwde Route is o.a. bij het wandelplatform Outdooractive opgenomen: hier is de vindplaats! Men heeft zich willen concentreren op de Rode Route uit de Via Alpina 2002 – dit traject wordt als de ruggengraad van het wandelproject gezien. Een (groot) aantal etappes is weggelaten – de vroegere Groene Route door Centraal-Zwitserland (die ook al Via Alpina werd genoemd) is nu geïntegreerd in de nieuwe Route. Vanaf april 2024 is ook de nieuwe website van de Via Alpina 2024 beschikbaar, die fris en modern oogt. Zij is soberder van opzet: de Route met de nadere invulling van de 116 etappes is immers op een ander platform te vinden. De intenties van het oorspronkelijke project zijn onverminderd aanwezig!
Geef een reactie