Gorizia en de Eerste Wereldoorlog

Om de kaart te vergroten a.u.b. op het vakje in de linkerbovenhoek klikken! De grotere kaart opent op een nieuwe pagina.

---

18 mei 2018

De Eerste Wereldoorlog in en om Gorizia – 100 jaar geleden…

Op mijn laatste dag in Gorizia heb ik de tijd genomen om naar het Museo della Grande Guerra te gaan, dat sinds 1990 is gevestigd in twee bijgebouwen op de berg  van het Castello: de Case Dornberg e Tasso.

Maar eerst bracht ik een bezoekje aan de Domkerk die vlak bij de Piazza S. Antonio staat en die gewijd is aan de SS. Ilario e Taziano (Hilarius van Aquilea en zijn diaken Tatianus, twee vroegchristelijke martelaren). Het is een kerk die voor het eerst wordt beschreven in 1296 en in latere eeuwen is uitgebreid en aangepast. Het geluid van de klokken is erg mooi: die heb ik vaak kunnen horen vanuit mijn hotelkamer.

Ook hier is het interieur weer schitterend…

Daarna liep ik de berg van het Castello weer op naar het Museum. Vandaag bleek de toegang gratis te zijn. Er was veel belangstelling – naarmate de bezoekers meer zagen van de tentoonstelling, des te stiller en verdrietiger ze werden. Zo ook ik – ik vond het erg aangrijpend. De meesten van ons uit Nederland kennen in grote lijnen de geschiedenis van de loopgravenoorlog in West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk en de enorme verwoestingen die in die gebieden zijn ontstaan door het oorlogsgeweld. Hier in dit gedeelte van Zuidelijk Europa waren de geschiedenis en de verwoestingen vergelijkbaar… Hier vochten Italianen en Oostenrijkers tegen elkaar, vanuit loopgraven die feitelijk door de stad liepen. Aan beide zijden kenden de soldaten dezelfde ellende van koude, hitte, ongedierte, verlies van kameraden…

In het Museum is een loopgraaf nagebouwd: je kunt er doorheen lopen en je ziet scherpe lichtflitsen en hoort luide geweer- en kanonschoten. Het deed mij sterk denken aan de “Airborne Experience” in het Airborne Museum in Oosterbeek over de Slag om Arnhem in september 1944 en de impact die dat heeft als men daardoorheen loopt – zowel hier als in Oosterbeek kan de bezoeker de setting wel gemakkelijk weer verlaten…

Een kleine impressie van de loopgraaf in het Museo della Grande Guerra, evenals een desolate voorstelling van een slagveld uit de Eerste Wereldoorlog:

In de loop van de Eerste Wereldoorlog werden automatische wapens geïntroduceerd die de absolute nachtmerrie waren van de troepen in de loopgraven. Ook nam de aanvankelijke hoop op een snel einde van de oorlog af en kwam er – vooral in 1917 – bij velen een gevoel van moedeloosheid en uitzichtloosheid op. Het oostfront was verdeeld; in vele Europese steden kwamen er vele protestmanifestaties tegen de oorlog. Voor Italië betekende 1917 ook het jaar van de laatste, keiharde tegenaanval langs de Isonzo rivier, waarbij de Oostenrijkers en Duitsers uiteindelijk niet door de Italiaanse frontlinies konden breken.

In het Museum staat ook een ontwerp uit 1916 voor een prachtig, indringend beeld van een treurende Christus – “Pietas” – van de hand van de uit het naburige Brazzano bij Cormons afkomstige Alfonso Carciani (1863–1955). Het beeld van wit gips straalt voor mij enerzijds wel sereniteit uit, maar anderzijds ook een absolute wanhoop, vermengd met ongeloof over wat voor ellende mensen elkaar kunnen aandoen…

Na de Wapenstilstand van 1918 bleven de stad en omgeving in puin achter. De meeste burgers waren in de tussentijd gewoon in de stad gebleven. De moeizame tijd van wederopbouw kon daarna beginnen. In het Museum hangt een weergave van een Madonna met Kind die doorzeefd is met kogels; ook waren er vele foto’s in sepia waarop de omvang van de verwoestingen goed te zien is, waaronder een foto van het “Palazzo Strassoldo“, dat nu mijn hotel is.

Zowel op een monument in de stad dat ik gisteren tegenkwam op weg naar de Isonzo rivier als op de Engelse vertaling van de teksten in het museum staan kale cijfers, die een onthutsend beeld geven… De steen in het park vermeldt de gesneuvelden vanaf 1848, de Eerste Onafhankelijkheidsoorlog; de lijstjes in het Museum hebben betrekking op het verlies aan levens bij alle partijen in het conflict, maar ook op de geldelijke verliezen.

Na het bezoek aan het Museum had ik even tijd nodig om alle heftige indrukken te verwerken. Het maakt voor mij niet veel uit of het nu 100 jaar (Eerste Wereldoorlog) of bijna 75 jaar (Tweede Wereldoorlog – Slag om Arnhem) of minder lang geleden is: de indringende beelden blijven me bij. Ik ging daarom maar eventjes zitten bij het ernaast gelegen Taverna al museo voor een panino crudo en een glaasje witte wijn. Er kwam weer een onweersbui opzetten met rollende donderslagen.

Nadat het de gehele middag had geonweerd met hagel en harde regen, besloot ik ’s avonds, toen de zon weer was gaan schijnen, nog maar even een afscheidsdronk te gaan nemen bij één van de etablissementen, Il Giardino dei Vizi di Loviscek Lorenzo, aan de ander kant van de Piazza S. Antonio. Vanuit het museum viel het mij al op hoe dicht het plein bij het Castello ligt: ik had een goed zicht op deze rij van witte gebouwen.

Het was er gezellig druk. Ik koos ditmaal voor een glas Ribolla gialla zonder bubbels – maar uiteindelijk vind ik deze wijn mèt bubbels toch lekkerder… Het vormde een mooie afsluiting van deze reis naar Italië, waarbij ik de nodige “Via” in de zin van etappes, heb gelopen, maar relatief weinig echte “Alpina” in de zin van bergen, heb gezien. Toch zullen er in de komende tijd – naar ik hoop en verwacht – nog vele etappes volgen!