Elm (GL): vooruitgang – wandelen over de Glarner Industrieweg

Om de kaart te vergroten a.u.b. op het vakje in de linkerbovenhoek klikken! De grotere kaart opent op een nieuwe pagina.

---

20 september 2017

Leisteen: voorspoed en onheil…

Na de regenbuien van de ochtend begon het weer een beetje op te klaren, dus besloot ik om een route te volgen die in Elm aangegeven staat met de afkorting GIW. Dat staat voor de Glarner Industrieweg,

een route van zo’n 50 kilometer door de dalen van de rivieren de Linth (Linthal) en de Sernf (Elm) langs Glarus naar Ziegelbrücke ten westen van de Walensee. Fietsen is gemakkelijk en snel, maar wandelen kan ook. Het Kanton Glarus was één van de eerste gebieden in oostelijk Zwitserland waar de industrie zich sterk ontwikkelde: in het midden van de 18e eeuw kwam met name de textielindustrie al tot bloei, die tot ver in de 19e eeuw zou voortduren. In de 20e eeuw kwamen daar nog andere takken van industrie bij, zoals machinebouw en chemie. Iedere periode kende haar eigen kantoorbouwstijl: van kasteelachtig tot modern-functioneel. Ik begon aan het gedeelte van Elm naar Schwanden en ik ben via Matt tot aan Engi gekomen.

In Elm is het museum over de leisteenfabricage, de Schiefertafelfabrik, gevestigd als levende herinnering aan de bloeiende leisteenindustrie in dit deel van het Sernfdal. In het midden van de 19e eeuw werd mede door de ingestelde schoolplicht de vraag naar schoolborden, leien en griffels groter. In de Plattenberg bij Elm begon men leisteen te delven. Doordat men onoordeelkundig te werk ging met het delven, werden delen van de berg instabiel door ondermijning. Op 11 september 1881 om 17.15 uur sloeg het noodlot toe: bij de “Bergsturz von Elm” donderden 10 miljoen kubieke meter rots in drie charges van de berg het dal in en bedolven goede weidegrond, vele huizen en 114 personen. Een informatiepaneel licht de gebeurtenis toe. Nu is de berghelling weer begroeid met bomen en de hellingen met sappig gras, zodat de argeloze wandelaar niet meer meteen ziet wat er in 1881 is gebeurd.

Aan de noordzijde van de kerk in Elm is een herdenkingsplaquette aangebracht, waarop de namen van de 114 slachtoffers staan vermeld. Bijna iedere familie had wel iemand verloren – en sommige families bestonden niet meer…

Stroomafwaarts van Elm langs de Sernf ligt een enorm rotsblok midden in een weiland langs de wandelweg, met een plaquette ter herinnering aan die desastreuze bergverschuiving van 11 september 1881. Zo ver het dal in was de stroom van modder, rotsblokken en andere materie gekomen: twee kilometer. Er zijn in de loop van de tijd vaker bergverschuivingen geweest in de bergstreken, veroorzaakt door erosie. Maar de ramp van 1881 is duidelijk veroorzaakt door het ondeskundig en onverantwoordelijk handelen van mensen. En dat geeft wel te denken!

Mijn tocht ging verder stroomafwaarts langs de Sernf door een groen landschap met hier en daar een boerderij. Het herfstzonnetje scheen inmiddels. Onderweg zag ik een paar grappige dingen die volgens mij niet onder “Industrie” vallen: een klein huisje langs de rivier en een in de boom vergroeide wegwijzer…

In Matt staat het grote fabrieksgebouw van de oude spinnerij van de “Gebrüd. R & C Spälti”. Dit bedrijf stopte in 1947 met zijn activiteiten. De overheid nam het gebouw over en gaf het een herbestemming als kazerne (“Truppenlager“) voor de pantsereenheden van het Zwitserse leger. De schietbanen liggen in Wichlen (stroomopwaarts van Elm).

Er zijn niet alleen de sporen van oude industriële activiteiten, maar ook van vernieuwende ontwikkelingen, zoals speciale bijenteelt. Langs de wandelroute stond deze fraaie poster, die aangeeft dat hier wordt gewerkt aan het behoud van de Europese donkere bij. De enthousiaste belangengroep, “IG Biene“, heeft zich ten doel gesteld om in het gebied rondom Glarus een toevluchtsoord te creëren voor de Europese donkere bij om op deze manier dit soort zuiver te houden.

De op de poster afgebeelde plant is de “Zigerklee“, de blauwe fenegriek (Trigonella caerulea ssp. sativa). Dit is een echte bijenplant, en bovendien een essentieel bestanddeel van de zgn. Schabzigerkäse, afgekort tot Zigerkäse, die hierdoor haar karakteristieke groene kleur en pittig-kruidige smaak krijgt. Deze kaas werd al in de 15e eeuw gemaakt en verhandeld door monniken uit de kloosters rondom Glarus.

Tussen de dorpen Matt en Engi is de natuur redelijk ongerept. Op de steile grashellingen aan weerszijden van een prachtige cascadewaterval zag ik drie gemzen staan, die mij waakzaam bekeken.

Ik ben niet meer tot aan de leisteenfabriek in Engi gekomen. Na een tocht van ongeveer drie uur was ik nog net op tijd om de bus terug naar Elm te halen. De bushalte daar heet “Weberei“. Hier staat de textielfabriek Weseta (“Weberei Sernftal”), die sinds 1864 een belangrijke werkgever in het dal is, niet alleen nu, maar zeker ook in de 19e en begin 20e eeuw, toen er in het dal veel armoede heerste. Als ik een volgende keer in het gebied kom, zal ik zeker nog andere delen van deze Glarner Industrieweg volgen: je krijgt een goed beeld van de ondernemingslust, de volharding en de toekomstvisie van (de meeste) ondernemers door de tijd heen.

In de avond kwam het voorspelde mooie weer en zo eindigde de dag met een fraai uitzicht op de bergen rondom Elm, inclusief het “Alpenglühen“.